Skoliozą nazywamy wadę postawy obejmującą skrzywienie kręgosłupa. Choć występuje bardzo powszechnie nie powinna być bagatelizowana, ponieważ niekorygowana pociąga za sobą szereg nieprawidłowości. Nie tylko w obrębie samego kręgosłupa, ale i układu oddechowego, kostnego, mięśniowego,a nawet wpływa ujemnie na pracę serca.
Spis treści
Skolioza – na czym polega?
W ostatnim czasie skoliozę diagnozuje się coraz częściej. Statystycznie co ósmy uczeń szkoły podstawowej cierpi na tę przypadłość, prognozy na kolejne lata również nie napawają optymizmem. Wada widoczna jest na zdjęciach rentgenowskich, ale nierzadko asymetrię można dostrzec gołym okiem. Obserwowalne symptomy to m.in. wystające łopatki, nierówne trójkąty talii, wygięcie kręgosłupa w lewo lub w prawo, bark wystający do przodu oraz ku górze. Nieleczona zwykle się pogłębia i w konsekwencji obniża sprawność ruchową pacjenta, generuje dotkliwe bóle oraz znacząco pogarsza jakość jego życia. W cięższych przypadkach konieczne bywa nawet przeprowadzenie operacji.
Schorzenie może ujawnić się na każdym etapie rozwojowym od niemowlęctwa (po pierwszym półroczu życia dziecka) aż do okresu dojrzewania włącznie. Stara prawda, iż lepiej zapobiegać niż leczyć również w tym przypadku znajduje potwierdzenie.
Już pielęgnując niemowlę należy mieć na uwadze zdrowie jego kręgosłupa teraz i w przyszłości, dlatego też:
- nie należy przyspieszać tempa rozwoju dziecka – zdrowy maluch zacznie siadać i podejmować próby chodzenia wtedy, kiedy będzie na to w pełni gotowy, nie można więc go sadzać czy zmuszać do chodzenia (np. w klasycznym chodziku, skądinąd niepolecanym) zbyt wcześnie,
- materacyk w łóżeczku powinien być odpowiednio twardy, a główka malca ma spoczywać na płaskiej poduszce,
- warto jak najwcześniej zapisać dziecko na basen, można zacząć od specjalnych zajęć dla niemowląt
- opiekun powinien nosić niemowlę raz na jednej, raz na drugiej ręce i nie układać go w łóżeczku wyłącznie na plecach (leżenie na brzuszku też jest rozwojowo uzasadnione; dziecko podnosząc główkę w tej pozycji kształtuje jedną z dwóch naturalnych, fizjologicznych krzywizn kręgosłupa, który docelowo winien mieć kształt „podwójnej litry S”, kolejna modelowana jest, gdy niemowlę zaczyna samodzielnie siadać).
Nie ma jednoznacznie określonej przyczyny pojawiania się skoliozy, naukowcy wytypowali kilkanaście możliwych czynników, począwszy od obalonych już teorii łączących tę wadę z nieprawidłowościami mającymi miejscu jeszcze w życiu płodowym. Szacuje się, że nawet do 90% skolioz ma nieustaloną etiologię, pojawia się u pozornie zdrowych osób bez wyraźnej przyczyny.
W związku z powyższym, oczywiste jest również, że omawiana jednostka nie jest chorobą
o przebiegającą identycznie u wszystkich pacjentów. Skrzywienia mogą być umiejscowione na różnych odcinkach kręgosłupa. Stąd skolioza szyjno-piersiowa, piersiowa, piersiowo-lędźwiowa, lędźwiowa oraz podwójnie piersiowa i lędźwiowa. Może mieć też różne stopnie skrzywienia, najczęściej spotyka się skoliozy o skrzywieniu poniżej 6 stopni (obliczanych według tzw. metody Cobba).
Ćwiczenia i ogólne zalecenia
W przypadku uczniów i dzieci w wieku przedszkolnym dotkniętych tą przypadłością podstawową kwestią jest udział w gimnastyce korekcyjnej realizowanej w placówce, do której uczęszczają. Takie możliwości nie są zarezerwowane tylko dla najmłodszych: młodzież studiująca również może korzystać z tego typu zajęć często prowadzonych na uczelniach. Aby w nich uczestniczyć student na ogół zobowiązany jest przedstawić odpowiednie zaświadczenie wydane przez ortopedę lub reumatologa.
Dziecko z tym rozpoznaniem powinno zostać objęte stałą opieką ortopedy i poradni rehabilitacyjnej, tak szybko, jak to możliwe. Wczesne wdrożenie leczenia daje najlepsze rezultaty, a rokowania są przeważnie dobre. Natomiast wszystkie osoby ze skoliozą niezależnie od wieku powinny stosować się do kilku uniwersalnych zasad (o ile lekarz nie zaleci inaczej).
Codzienna aktywność:
- ważne, aby w ciągu dnia jak najwięcej czas spędzać w ruchu, (przede wszystkim chodząc, ale też tańcząc, ćwicząc, wykonując prace domowe, etc.). Włączyć jak najwięcej aktywności fizycznej i starać się ją „przemycać” do codziennych obowiązków, np. trasę do szkoły czy pracy pokonywać pieszo, nie korzystać z windy, spacerować podczas rozmów telefonicznych, etc. lekarze i rehabilitanci ruchu zalecają, by chodzenie zajmowało minimum dwie godziny na dobę,
- pacjenci powinni być aktywni fizycznie całe życie – to, że skolioza w znaczącym stopniu nie utrudnia im codziennego funkcjonowania nie oznacza, że można zaniechać ćwiczeń. Tyczy się to zwłaszcza osób po 20, 30, 40 roku życia i starszych – wejście w dorosłość nie sprawia, że skolioza w cudowny sposób zniknęła.
Dom:
- spać należy na dość twardym materacu, na równej powierzchni, niewskazane są wersalki z zagłębieniem po środku i inne meble wypoczynkowe o płaszczyźnie prowokującej nienaturalne wygięcie ciała. Odpowiednio twardy (ale nie „goła deska”) materac „wymusza” prawidłowe napięcie mięśni,
- biurko ucznia oraz krzesło (i nie tylko) powinny mieć odpowiednią wysokość (w przypadku dzieci także możliwość regulacji), tak by stopy siedzącego spoczywały na podłodze, a przedramiona miały oparcie na podpórkach. Monitor komputera powinien być ustawiony vis-a-vis twarzy, nie może stać z boku, ponieważ osoba siedząca przy nim będzie spędzać wiele godzin w niezdrowej „wygiętej” pozycji
Ćwiczenia:
- dozwolone są niektóre ćwiczenia na siłowni – te, które można wykonywać leżąc, ale należy robić je pod okiem doświadczonego trenera,
- bardzo dobrą opcją jest basen, korzyść i ulgę przyniesie zarówno pływanie, jak i odpowiednio dobrane ćwiczenia w wodzie,
- jazda konna choć jest dobrodziejstwem przy wielu schorzeniach, nie sprzyja małym pacjentom ze skoliozą, dlatego w tym przypadku trzeba z niej zrezygnować (utrzymanie się na końskim grzbiecie przynajmniej w początkowym okresie wymusza przywieranie do grzbietu zwierzęcia i uderzanie o siodło, a cykliczne wstrząsy mogą sprawiać, że istniejące skrzywienia będą się pogłębiać),
- zalecane jest wykonywanie (pod nadzorem) odpowiednio dobranych ćwiczeń rozciągających na mięśnie i więzadła usytuowane po wklęsłej stronie skrzywienia (należy unikać rozciągania mięśni od strony wypukłej). Ponadto warto wdrożyć ćwiczenia kształtujące prawidłową postawę ciała, polecane są wskazane są też ćwiczenia rozluźniające, oddechowe- nie powinno się uprawiać biegów, zwłaszcza na długie dystanse, po twardej powierzchni i w nieodpowiednim obuwiu. Podobnie niepolecane są skoki, zeskoki, przewroty, a zwłaszcza dźwiganie oraz wysiłkowe ćwiczenia statyczne.
