Monosacharydy, czyli cukry proste należą do węglowodanów, które są podstawą diety człowieka. Są bardzo dobrym źródłem energii, ale spożywanie ich w nadmiernych ilościach jest szkodliwe dla zdrowia. Znajdziemy je przede wszystkim w słodyczach, sokach owocowych lub miodzie.
Cukry proste mają od 3 do 7 atomów węgla. Rozpuszczają się w wodzie, ale nie ulegają hydrolizie pod wpływem rozcieńczonych kwasów. Mają słodki smak. Są bezwonne i bezbarwne. Dostarczają organizmowi krótkotrwałej energii. Poza polepszeniem smaku produktów nie zawierają w sobie żadnych cennych właściwości (np. witamin i minerałów). Monosacharydy wchłaniane są bezpośrednio z przewodu pokarmowego, dlatego po przyjęciu zbyt dużej ilości cukrów, dochodzi do podniesienia poziomu glukozy we krwi.
Spis treści
Cukry proste – przykłady
Węglowodany proste są związkami organicznymi, nazywanymi cukrami. Składają się na nie wodór, tlen i węgiel. Syntetyzowane są przez rośliny z dwutlenku węgla i wody w procesie fotosyntezy. Monosacharydy zawierają jedną cząsteczkę cukru. Produkty spożywcze składają się m.in. z węglowodanów pod postacią cukrów prostych, dwucukrów, skrobi i błonnika.
Przykładami cukrów prostych są:
- glukoza (cukier gronowy jest składnikiem cukru buraczanego, znajdziemy go w sokach owocowych, miodzie i we krwi, jest najważniejszym cukrem, a jeśli występuje we krwi w nadmiarze, prowadzi do hiperglikemii),
- fruktoza (czyli cukier owocowy występuje przede wszystkim w miodzie i sokach, jest dwukrotnie słodszy od glukozy, a w organizmie przekształca się w nią),
- galaktoza (występuje w mleku ssaków pod postacią laktozy, jest składnikiem glikolipidów i glikoprotein),
- ryboza (to składnik kwasów nukleinowych – DNA i RNA),
- arabinoza (występuje w gumie arabskiej, gumie czereśniowej i śliwkowej, pojawia się w moczu po zjedzeniu większej ilości śliwek),
- ksyloza (cukier drzewny, otrzymywany z brzozy i wykorzystywany jako substancja słodząca dla cukrzyków).
Cukry proste – produkty
Źródłem różnego rodzaju węglowodanów są przede wszystkim produkty pochodzenia roślinnego. Należą do nich wytwory zbożowe, takie jak mąka, kasza czy makaron. Zawartość węglowodanów może wynosić niemal 100% w suszonych owocach, sztucznym miodzie czy syropie ziemniaczanym. Bogatym źródłem cukrów prostych są także ziemniaki, banany, fasola, groch, i ciecierzyca.
Cukry proste – dieta
Monosacharydy są potężnym źródłem energii (dostarczają jej z pożywieniem ok. 50-60%) dla ludzkiego organizmu, która jest wykorzystywana w zależności od indywidualnych potrzeb. Cukry proste nadają cechy organoleptyczne (np. smak) produktom i potrawom. Są magazynowane w niewielkich ilościach w organizmie. Wyłącznym źródłem dla komórek układu nerwowego są cukry proste.
Nadmiar monosacharydów jest bardzo groźny dla organizmu człowieka. Zbyt duże spożycie glukozy może spowodować nagły jej wzrost we krwi. Organizm zaczyna wtedy wytwarzać insulinę. Odkłada się w tkance tłuszczowej. Podobnie jest w przypadku wzrostu poziomu fruktozy, która w nadmiernych ilościach magazynuje się w tkance tłuszczowej.
Nadmiar monosacharydów może skutkować otyłością i nadwagą, problemami z zębami, spadkiem odporności organizmu, stanami zapalnymi stawów czy obniżeniem nastroju. Cukry przetworzone, które występują w słodyczach, deserach i słodkich napojach gazowanych są najbardziej szkodliwe dla zdrowia. Trzeba czytać etykiety i zwracać uwagę na składniki, które są pozbawione wartości odżywczych (stanowią źródło pustych kalorii).
