Jak sobie radzić z zaparciami?

Trudności z oddawaniem stolca to kłopotliwy problem znacząco obniżający jakość życia. Może wystąpić w każdym wieku i każdorazowo wymaga oceny konkretnego przypadku, ponieważ przyczyn zaparć może być bardzo wiele. Jak radzić sobie z zaparciami w naturalny sposób i po które suplementy warto sięgnąć?

Spis treści

Czym są zaparcia?

Pojęcie zaparcia definiuje się na różne sposoby. Z reguły mówi się o oddawaniu mniej niż 3 stolców w ciągu tygodnia. Sami pacjenci, wspominając o tej dolegliwości, zwykle mają na myśli utrudnione wypróżnianie się, któremu towarzyszy wysiłek, a także uczucie niepełnego wypróżnienia lub oddawanie twardego stolca o skąpej objętości. Z pomocą przychodzą Kryteria Rzymskie IV, które definiują zaparcie czynnościowe jako występowanie w ciągu ostatnich 3 miesięcy (z początkiem na minimum 6 miesięcy wcześniej) minimum 2 z następujących objawów:

wysiłek podczas parcia na stolec w ponad 25% defekacji;
grudkowy lub twardy stolec w ponad 25% wypróżnień;
uczucie niepełnego wypróżnienia w ponad 25% defekacji;
uczucie przeszkody w ponad 25% wypróżnień;
ręczne zabiegi celem ewakuacji stolca w ponad 25% defekacji;
mniej niż 3 samoistne wypróżnienia na tydzień.

Szacuje się, że w Polsce dolegliwość dotyczy około 13% społeczeństwa, przy czym ich ryzyko wzrasta wraz z wiekiem i dotyczy częściej kobiet niż mężczyzn [1].

Przyczyn zaparć może być wiele i nie zawsze będą miały one podłoże chorobowe. W ten sposób objawia się zbyt niskie spożycie błonnika, czyli włókna pokarmowego, którego jedną z funkcji jest usprawnianie pasażu jelitowego. Trudności z oddawaniem stolca występują też u osób przyjmujących zbyt małe ilości płynów, których zadaniem jest m.in. rozrzedzenie mas kałowych. Negatywnie na pasaż jelitowy wpływa również niska aktywność fizyczna oraz siedzący tryb życia, ponieważ jelita „nie pracują” tak, jak podczas ruchu. Do zaparć przyczynia się stres oraz zaburzenia lękowe, a także przyjmowanie leków zobojętniających (popularnych w przypadku zgagi) oraz niesteroidowych leków przeciwzapalnych [1]

Nawracające lub utrzymujące się długotrwałe zaparcia niosą ze sobą duży dyskomfort dla pacjenta. Odczuwa on bóle brzucha, dyskomfort w jamie brzusznej, borykają się z problemami emocjonalnymi i obniżonym nastrojem.

IBS jako przyczyna zaparć

Niekiedy zaparcia są jednym z objawów zespołu drażliwego jelita (ang. Irritable Bowel Syndrome, IBS) – choroby czynnościowej, która dotyka przewodu pokarmowego. Choroba powoduje zespół następujących objawów:

wzdęcia,
zaparcia,
biegunka,
bóle brzucha,
dyskomfort w jamie brzusznej.

Wyróżnia się kilka postaci zespołu jelita drażliwego [2]:

z dominującym zaparciem (IBS-C),
z dominującą biegunką (IBS-D),
mieszaną (IBS-M),
niesklasyfikowaną (IBS-U)

O podziale decyduje forma stolca. Niestety diagnostyki IBS nie ułatwia to, że objawy choroby mogą zmieniać się w czasie i niekiedy u jednej osoby na przestrzeni lat mogą występować jego różne postaci.

Co na zaparcia? Naturalne sposoby na ułatwienie wypróżnień

Podstawowe znaczenie ma zmiana stylu życia. Dopiero kiedy te działania nie przynoszą pożądanych efektów, zaleca się wdrożenie farmakoterapii [3]. Pierwszoplanowe znaczenie ma zwiększenie spożycia produktów pełnoziarnistych, a także owoców, warzyw, nasion roślin strączkowych, orzechów, nasion i pestek. WHO rekomenduje spożywanie około 25 gramów błonnika dziennie oraz minimum 400 gramów warzyw i owoców na dobę. Zaleca się też wypijanie większej ilości płynów, głównie wody do minimum 2,5 litra. Jej uzupełnienie mogą stanowić herbaty ziołowe, zupy koktajle oraz fermentowane produkty mleczne [4].

Istotne znaczenie ma regularna aktywność fizyczna. Powinno być to minimum 30 minut ruchu dziennie dopasowane do indywidualnych możliwości. Warto podkreślić, że nie chodzi w tym przypadku o intensywne treningi. Spacer czy zabawa z dziećmi również pomagają pobudzić perystaltykę jelit [4].

Jeżeli zaparcia są spowodowane IBS, należy wdrożyć leczenie zgodnie z zaleceniami lekarza. Jednym z dostępnych na rynku leków jest Doppelherz® med Na drażliwe jelita, wyrób przynosi ulgę w objawach związanych z zespołem jelita drażliwego, także w zaparciach.

Jak powinna wyglądać dieta w przypadku zaparć?

Jeżeli zaparcia mają związek z IBS, rekomendowane jest przejście na dietę LOW FODMAP. Zakłada ona ograniczenie lub eliminację takich produktów, jak wyroby z pszenicy, żyta i jęczmienia, mleko i produkty mleczne czy nasiona roślin strączkowych – grochu, soczewicy, fasoli soi. Błonnik powinien być dostarczany w starannie kontrolowanej ilości, aby nie pogorszyć objawów zespołu jelita drażliwego.

W pozostałych przypadkach pomocna może być dieta bogatoresztkowa oraz bogata w płyny.

Walka z zaparciami nie musi być trudna pod warunkiem holistycznego podejścia do problemu. Zdrowy tryb życia i zbilansowana dieta, uzupełnione o suplementację pozwalają pozbyć się nieprzyjemnych dolegliwości.

Bibliografia:

Daniluk J.; Przewlekłe zaparcia — niedoceniany problem kliniczny; Varia Medica 2018; tom 2; nr 4; str. 286-296;
Adrych K. i in.; Zespół jelita drażliwego w świetle najnowszych wytycznych; Forum Medycyny Rodzinnej 2018; tom 12, nr 61, strona 229, tabela 4;
Lasota B.; Problem zaparć –– jak pomóc pacjentom? Szczególna rola preparatów błonnika; Świat Medycyny i Farmacji; sierpień 2011;
Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej. Zaparcia. [https://ncez.pzh.gov.pl/wp-content/uploads/2023/12/zalecenia_dietetycy_zaparcia-2.pdf; dostęp: 24.07.2024 r.];