Zespół niespokojnych nóg – przyczyny, objawy i leczenie

Zespół niespokojnych nóg to dysfunkcja neurologiczna powodująca nieprzyjemne wrażenia czuciowe w nogach, zwłaszcza w czasie siedzenia bądź leżenia. Nie jest to ból ani mrowienie, a skurcze występujące głęboko w mięśniach, które wymuszają poruszanie nogami, a nawet żwawy, energiczny chód. Objawy te nasilają się wieczorem, przez co utrudniają zasypianie. RLS pojawia się również w nocy, doprowadzając do zaburzeń snu. Z zespołem niespokojnych nóg wiążą się też długie podróże samolotem czy samochodem – długotrwałe siedzenie powoduje parestezję, zmuszając do wstania i rozchodzenia skurczy, jak i rozmasowania nóg. Daje to oczywiście chwilową ulgę, ponieważ po zaprzestaniu chodzenia i powrocie do spoczynku objawy wracają. Według statystyk zespół niespokojnych nóg dotyka około 15 proc. populacji, ale rzadko jest rozpoznawany. Zespół niespokojnych nóg może się ujawnić w każdym wieku.

Zespół niespokojnych nóg – przyczyny

Zespół niespokojnych nóg w niemal 50% przypadków jest związany z innymi zaburzeniami somatycznymi lub neurologicznymi, stosowanymi lekami albo przyjmowanymi substancjami. Najczęstsze przyczyny wtórnych postaci zespołu niespokojnych nóg to: niedobór żelaza i magnezu, niewydolność nerek, polineuropatie i przyjmowanie leków lub substancji mogących wywoływać albo nasilać jego objawy. Niedobór żelaza i związana z nim niedokrwistość jest najczęstszą przyczyną wtórnych postaci tego zaburzenia. Niedoborem żelaza tłumaczy się również częste jego występowanie u kobiet w ciąży. W idiopatycznych postaciach zespołu niespokojnych nóg nierzadko stwierdza się dodatni wywiad rodzinny, wskazujący na autosomalny dominujący sposób dziedziczenia. W tych postaciach zespołu badanie neurologiczne i neurofizjologiczne, a także badania laboratoryjne nie wykazują odchyleń od normy.

Mimo licznych badań nad patogenezą idiopatycznej postaci zespołu niespokojnych nóg jego przyczyny pozostają nieznane. Z wielu hipotez dotyczących patomechanizmu tego zaburzenia za najbardziej prawdopodobne uznaje się te zakładające udział układów dopaminowego i opioidowego, co mają potwierdzać dobre wyniki terapii z użyciem substancji dopaminergicznych oraz agonistów receptorów opioidowych.
Syndrom niespokojnych nóg może być również wywołany przez wdrożoną farmakoterapię, zwłaszcza lekami oddziałującymi na ośrodkowy układ nerwowy. Ze względu na stosowane dawki oraz zazwyczaj długi okres podawania postacie zespołu niespokojnych nóg indukowane lekami obserwowano głównie podczas terapii lekami przeciwpsychotycznymi, przeciwdepresyjnymi i normotymicznymi. Inne grupy leków o działaniu ośrodkowym, które mogą wywoływać to zaburzenie, to leki przeciwpadaczkowe oraz leki przeciwhistaminowe I generacji (np. cymetydyna). Objawy obserwowano również u osób nadużywających alkoholu, nikotyny i kofeiny.

Objawy zespołu niespokojnych nóg

Zespół niespokojnych nóg to zaburzenie ruchowe związane ze snem, dla którego typowe są następujące objawy:

  • niepokój ruchowy,
  • potrzeba poruszania nogami, zwykle połączona z nieprzyjemnymi doznaniami czuciowymi w obrębie nóg,
  • pogarszanie się objawów lub ich występowanie wyłącznie podczas spoczynku,
  • przynajmniej częściowa poprawa objawów podczas aktywności, poruszania się,
  • nasilanie się objawów wieczorem i w nocy.

Objawy niepokoju ruchowego oraz nieprzyjemne doznania czuciowe (parestezje) w kończynach chorzy odczuwają na ogół jako mrowienie, cierpnięcie, drętwienie, rzadko jako ból. Pojawiają się one w spoczynku, najczęściej wieczorem, np. podczas oglądania telewizji lub gdy osoba dotknięta tym zespołem udaje się do łóżka i próbuje zasnąć. Odczuwane parestezje i niepokój zmuszają chorego do poruszania nogami lub ich masowania. Prowadzi to do przynajmniej częściowego złagodzenia dolegliwości.

Leczenie zespołu niespokojnych nóg

Syndrom niespokojnych nóg można rozpoznać jedynie podczas wywiadu z pacjentem, nie ma obecnie innych metod diagnostyki tej choroby. Zaleca się także serię badań, m.in. morfologię, oznaczenie stężenia żelaza we krwi, ferrytyny, magnezu oraz kreatyniny. Z chorobą można jednak skutecznie walczyć. Czasem wystarczą jedynie zmiany w stylu życia – ograniczenie spożycia alkoholu, kofeiny, papierosów; ważna jest odpowiednia ilość płynu w organizmie; dieta bogata w żelazo, kwas foliowy oraz magnez; ćwiczenia relaksacyjne, jak joga czy bieganie są bardzo pomocne w RLS. Ulgę w łagodnych dolegliwościach przynoszą także domowe sposoby – ból złagodzić można ciepłymi i zimnymi okładami, gorącą kąpielą oraz masażami rozluźniającymi napięte mięśnie nóg.

Facebook
WhatsApp
Twitter
LinkedIn
Pinterest