Przez odporność rozumie się stan niepodatności organizmu na niekorzystne oddziaływanie szkodliwych czynników zewnętrznych, które mogą wywołać w nim wszelkiego rodzaju choroby. Każdy człowiek posiada swoistą dla niego odporność, którą nabywa w momencie narodzin i która kształtuje się w ciągu całego jego życia – zatem tyle czasu należy poświęcić na jej budowanie. W jaki sposób można to zrobić, aby móc zadbać o siebie i swoich najbliższych?
Spis treści
Odporność i jej rodzaje
Organizm buduje odporność poprzez eliminowanie obcych czynników natury biologicznej, które uznaje za szkodliwe. W procesie tym udział biorą przeciwciała, czyli białka wytwarzane przez określone komórki ustroju, oraz antygen – każda substancja wywołująca określoną reakcję przeciwciała (najczęściej są to bakterie lub ich produkty). Wyróżnia się dwa rodzaje odporności:
- czynna – występująca zwykle albo po przebyciu chorób zakaźnych (kiedy to organizm jest zdolny do samodzielnego wytwarzania określonych przeciwciał), albo przez szczepienie, podczas którego zostaje wywołana choroba o niewielkim nasileniu, ale wystarczającym do wywołania stanu odporności. Odpowiedzialne za nią są:
- limfocyty B – przekształcane w plazmocyty w wyniku kontaktu z antygenem,
- immunoglobuliny (przeciwciała), mające zdolność do wiązania się z antygenem,
- limfocyty T, dojrzewające w grasicy, dzięki czemu nabywają zdolności do odporności immunologicznej;
- bierna – polegająca na wprowadzeniu do organizmu czynnych przeciwciał zawartych w surowicy. Zyskuje się wówczas stan odporności czynnej, ale ma on charakter krótkotrwały.
Stan odporności jest kwestią indywidualną każdego człowieka, zatem nie u każdego jest ona na takim samym poziomie.
Dzięki wytworzonej odporności, organizm wie, w jaki sposób rozprawić się z infekcjami czy wirusami, dlatego też nawet gdy się z nimi zetknie ponownie, nie zachorujemy. Dobrze funkcjonujący układ odpornościowy może też sprawić, że choroby, które już nas dotknęły, będą miały łagodniejszy przebieg i szybciej powrócimy do pełni sił.
Obniżona odporność – przyczyny
Obniżona odporność powoduje dużo częstsze występowanie wielu infekcji czy chorób. Przyczyny takiego stanu rzeczy są różne, a spośród najczęstszych wymienia się:
- niedobory odpornościowe pierwotne (uwarunkowane genetycznie) lub wtórne (powstałe w wyniku takich chorób, jak np. cukrzyca, choroby autoimmunologiczne, nowotwory czy zaburzenia odżywiania),
- stosowanie używek (alkohol, papierosy, narkotyki),
- siedzący tryb życia,
- nadmierny stres,
- zbytnie przegrzewanie lub wyziębianie organizmu,
- brak snu,
- zanieczyszczenia powietrza,
- zaniedbywanie czynności związanych z higieną osobistą,
- kuracje antybiotykowe,
- zła dieta (obfitująca w słodycze, tłuszcze i pokarmy wysoko przetworzone).
Nie bez przyczyny to właśnie dieta ma niebagatelny wpływ na odporność organizmu. Pochodzi ona bowiem przede wszystkim z brzucha, a dokładniej – z jelit. Nie każdy jednak zdaje sobie z tego sprawę. To właśnie tam codziennie dostaje się najwięcej antygenów, dostarczanych organizmowi z zewnątrz. Wykazano, że w ścianach jelit znajduje się tzw. mikrobiota jelitowa, która nie tylko zapewnia sprawne działanie komórek układu odpornościowego, ale także zapobiega rozwojowi patogenów.
Ponadto, nabłonek, którym jest wyściełany cały przewód pokarmowy, pełni funkcję bariery chroniącej przed przedostaniem się do krwi wszelkich bakterii. Wytwarza on bowiem chemokiny i cytokiny, które alarmują komórki odpornościowe jelit o nadchodzącym zagrożeniu. Dzięki szybkiej reakcji, szkodliwe patogeny zostają szybko zneutralizowane i nie dochodzi do ich rozmnożenia w całym organizmie.
Dokładną ocenę stanu jelit można przede wszystkim sprawdzić przy pomocy badań próbek kału (kalprotektyna, zonulina, beta-defensyna, skład mikrobioty, IgA sekrecyjne) lub krwi (endotoksyna). Na ich podstawie lekarz może dobrać odpowiednie probiotyki oraz wskazać, w jaki sposób powinniśmy się odżywiać.
Jak wzmocnić odporność?
Aby dbać o odporność swoją i swojej rodziny, przede wszystkim należy zatroszczyć się o zdrowie jelit. Probiotyki przepisane przez lekarza powinno przyjmować się tylko przez określony czas (zazwyczaj przez okres 6 miesięcy), ale nie załatwią całej sprawy za nas. Do odbudowania i wzmocnienia wrażliwej mikroflory jelitowej powinno dążyć się właśnie przez odpowiedni sposób żywienia.
W diecie zatem nie powinno brakować różnorodnych warzyw i owoców (zwłaszcza jabłek i cytrusów), a także kiszonek, produktów na zakwasach czy sfermentowanych produktów mlecznych. Są one nie tylko źródłem błonnika pokarmowego, ale także żywych kultur bakterii jelitowych, czyli naturalnych probiotyków.
Warto także włączyć produkty zawierające inulinę, która przyczynia się do wzrostu mikroflory jelitowej. Dzięki niej możliwy jest rozwój dobroczynnych bakterii z rodziny Bifidobacterium i Lactobacillus, które przyczyniają się między innymi do rozkładu toksycznych substancji. Głównymi jej źródłami są np. cykoria, szparagi, żyto, czosnek, banany czy por.
W okresie jesienno-zimowym należy również pamiętać o suplementacji witaminy D, która nie tylko korzystnie wpływa na odporność, ale także ogólne samopoczucie. Największe jej ilości zawierają tłuste ryby, nieco mniej chude mięsa czy podroby.
Ważne też zadbać o to, aby nie brakowało nam ruchu na świeżym powietrzu. Dzięki niemu nie tylko usprawniamy metabolizm, ale także oczyszczamy organizm z zalegających toksyn i hartujemy go na niekorzystne warunki środowiskowe.
Bardzo ważną kwestią jest także odpowiednie nawodnienie organizmu.
Odpowiedni sposób dbania o odporność z pewnością przełoży się na polepszenie naszego stanu zdrowia. Dzięki temu choroby, które przechodzimy, będą miały łagodniejszy przebieg, a my szybciej będziemy mogli wrócić do formy. Ponadto, warto pamiętać o tym, że to jelita są „sercem” naszej odporności. Dlatego warto je wzmacniać poprzez właściwy sposób odżywiania, aby móc cieszyć się zdrowiem i lepszym samopoczuciem.