Rytuał hammam, nazywany często także ,,łaźnią turecką”, stanowi ważny element kulturowy świata muzułmańskiego, w szczególności Imperium Osmańskiego. Słowo ,,hamman” oznacza ogrzewanie i ciepło. Rytuał hammam dotarł do Europy w epoce wiktoriańskiej, stając się popularną metodą oczyszczania oraz relaksu.
W kulturze osmańskiej powstało wiele łaźni publicznych. Mniejsze łaźnie często zakładano w starych domach, w szczególności nieopodal nadbrzeżnych rezydencji. Dawniej takie miejsca pełniły głównie funkcję oczyszczającą. Dawniej regularne uczęszczanie do publicznych łaźni było koniecznością, ponieważ budynki prywatne zwykle nie posiadały kąpielisk – łaźnia stanowiła powszechne miejsce, w którym mieszkańcy Imperium Osmańskiego mogli oczyścić ciało z brudu oraz odpocząć zarówno fizycznie, jak i psychicznie. Dzisiejszy hamman oznacza relaksujące kąpiele i masaże. Rytuał oferowany jest w większości tureckich hoteli i ośrodków spa.
W tradycyjnej łaźni tureckiej panuje wysoka temperatura i wilgotność powietrza. Ciepłe środowisko umożliwia rozluźnienie mięśni, a tym samym – odpoczynek. Ponadto wysoka temperatura powietrza w połączeniu z gorącą parą wodną pomaga złuścić ciało z martwego naskórka i ułatwia otwieranie porów, dzięki czemu skóra zostaje dogłębnie oczyszczona. Z tego powodu rytuał hammam przez całe wieki znajdował się w czołówce pośród sekretnych sposobów podkreślających urodę osmańskich kobiet.
Spis treści
Struktura łaźni tureckiej
Tradycyjny hammam wyróżnia się na tle innych kąpielowych rytuałów na kilka sposobów. Decydującą rolę pełni odmienność wewnętrznej struktury łaźni, w której odbywają się rytuały. Z reguły łaźnia turecka podzielona jest na trzy sekcje – garderobę, kąpielisko oraz ogrzewalnię.
Garderoby są wykonywane w formie kabin lub pokojów, w której goście łaźni zmieniają ubrania przed i po zażytej kąpieli. Kąpielisko stanowi główną część łaźni tureckiej. To właśnie tam goście oczyszczają ciało i odpoczywają. Ostatnia część struktury, sekcja grzewcza, podzielona jest na trzy obszary. Miejsce, w którym znajdują się zbiorniki z ciepłą lub zimną wodą nazywa się ,,kurna”. Zamknięty obszar, w którym ludzie sami się obsługują, określany jest jako ,,halvet”. Natomiast ,,göbektaşı” jest, podwyższoną nad źródłem ogrzewania, platformą, pełniącą funkcję komory parowej, w której panuje bardzo wysoka wilgotność powietrza. Sekcja grzewcza znajduje się tuż pod łaźnią. Za utrzymanie wysokiej temperatury wody i powietrza na terenie łaźni odpowiada, nieprzerwanie pracująca, nagrzewnica.
Podstawową zasadą rytuału hammam jest kompleksowe oczyszczanie ciała. Główna część rytuału polega na starannym umyciu i złuszczeniu ciała. Istnieje wiele odmian rytuału, które rozszerzają tradycyjny hammam o inne elementy, między innymi: odprężające masaże i wysoce pielęgnacyjne nawilżanie twarzy.
Rytuał hamman krok po kroku
Pierwszym krokiem jest skorzystanie z garderoby, w której zdejmujemy ubranie. Do dalszej części łaźni przechodzimy z zasłoniętą dolną połową ciała. Kobiety powinny mieć pod spodem bieliznę – na terenie łaźni panuje bezwzględny zakaz chodzenia w kostiumie kąpielowym. Do zasłonięcia ciała służą specjalne ręczniki, nazywane ,,peştemal”.
Kolejną częścią łaźni jest ,,sıcaklık”, czyli pomieszczenie z wysoką temperaturą, składające się z kilku ,,kurn”, czyli zbiorników wodnych. W ,,sıcaklık” znajduje się również ,,göbektaşı” (podgrzewana platforma). Platforma znajduje się w centrum, pod kopułą, przez którą do środka łaźni wpadają promienie słoneczne.
Po około 15-minutowym pobycie w ,,sıcaklık” skóra staje się miękka i elastyczna. Oznacza to, że czas na główną część hammam, czyli złuszczanie. Jeżeli korzystamy z pakietu, który zapewnia pomoc asystenta – powinien się pojawić ze specjalną rękawicą, tak zwaną ,,kese”, wykorzystywaną do pozbywania się martwego naskórka. Asystent żeński określany jest jako ,,natir”, natomiast męski – ,,tellak”. Szorowanie rękawicą jest bezbolesne – poinformujmy jednak asystenta w przypadku odczuwania dyskomfortu. Proces złuszczania tradycyjnie kończy się wylaniem na głowę gościa kubła z zimną wodą.
Kolejnym krokiem pielęgnacyjnym jest ,,köpük”, będący określeniem mycia bąbelkowego i masażu. W tym celu asystent korzysta ze specjalnej gąbki nasączonej mydłem – dzięki niej ciało gościa pokrywa się przyjemnymi bąbelkami.
Po umyciu ciała przychodzi pora na pielęgnację włosów i skóry głowy. Ten krok możemy wykonać samodzielnie lub skorzystać z pomocy asystenta. Pielęgnacja głowy polega na umyciu włosów szamponem z jednoczesnym masażem skalpu. Mycie jest zakończone obfitym spłukiwaniem – asystent wylewa na gościa parę kubłów wody.
W tym miejscu tradycyjny rytuał hammam dobiega końca. Jednak nie oznacza to opuszczenie łaźni – goście mogą zrelaksować się na ,,göbektaşı”, a także odpocząć w salonie, w którym można się posilić i porozmawiać przy kubku ,,şerbet” – schłodzonego soku owocowego.
