Czy wiesz, że co roku na świecie marnuje się około 1,3 miliarda ton żywności? To ponad jedna trzecia całej produkowanej żywności! W Polsce sytuacja nie jest lepsza – według danych z 2020 roku, każdy z nas wyrzuca średnio 235 kg jedzenia rocznie. To nie tylko ogromna strata dla naszego portfela, ale także dla środowiska. Marnowanie żywności przyczynia się do emisji gazów cieplarnianych, zużycia wody i gleby, niszczenia ekosystemów i zwiększania ubóstwa.
Jak temu zapobiec? Jednym ze sposobów jest gotowanie według zasady zero waste, czyli bez marnowania żywności. To nie tylko proste i tanie, ale także smaczne i zdrowe. W tym artykule przedstawimy Ci 7 przepisów zero waste, które zaskoczą Cię swoją kreatywnością i smakiem. Poznasz także kilka porad, jak planować zakupy, przechowywać żywność, wykorzystywać resztki i kompostować odpady. Gotowy na przygodę w kuchni? Zapraszamy do lektury!
Spis treści
Co to jest zero waste i dlaczego warto się nim zainteresować?
Zero waste to ruch społeczny i styl życia, który promuje minimalizację ilości odpadów i maksymalizację ich ponownego wykorzystania. Jego celem jest ograniczenie negatywnego wpływu człowieka na środowisko i poprawa jakości życia. Zero waste opiera się na zasadzie 5R: refuse (odmawiaj), reduce (ograniczaj), reuse (używaj ponownie), recycle (przetwarzaj) i rot (kompostuj). Każda z tych zasad ma swoje zastosowanie w kuchni.
- Refuse (odmawiaj) – oznacza odmawianie produktów, których nie potrzebujesz lub które są szkodliwe dla środowiska. Na przykład: unikaj jednorazowych opakowań, plastikowych toreb, słomek czy kubków; wybieraj produkty lokalne i sezonowe; kupuj tylko tyle, ile potrzebujesz.
- Reduce (ograniczaj) – oznacza ograniczanie ilości produktów, które kupujesz i zużywasz. Na przykład: planuj zakupy i posiłki z wyprzedzeniem; kupuj produkty z krótkim terminem ważności lub przecenione; gotuj odpowiednie porcje; nie poddawaj się pokusom reklam i promocji.
- Reuse (używaj ponownie) – oznacza używanie ponownie produktów, które już masz lub które możesz naprawić lub przerobić. Na przykład: używaj własnych pojemników i butelek; przechowuj żywność w szklanych słoikach lub lnianych woreczkach; wykorzystuj resztki jedzenia do przygotowania nowych dań; twórz własne przetwory, marynaty czy fermentacje.
- Recycle (przetwarzaj) – oznacza przetwarzanie produktów, których nie możesz użyć ponownie lub kompostować. Na przykład: segreguj odpady według rodzaju materiału; oddawaj zużyte oleje do punktów zbiorczych; oddawaj stare ubrania do recyklingu lub wymiany; kupuj produkty z recyklingu lub drugiej ręki.
- Rot (kompostuj) – oznacza kompostowanie odpadów organicznych, takich jak obierki, skorupki, pestki czy fusy. Na przykład: załóż własny kompostownik lub korzystaj z miejskiego; używaj kompostu do nawożenia roślin; kupuj produkty z certyfikatem kompostowalności; unikaj produktów z dodatkiem plastiku lub chemii.
Jak widzisz, gotowanie według zasady zero waste nie jest trudne ani czasochłonne. Wystarczy trochę świadomości, planowania i kreatywności. A korzyści są ogromne – dla Ciebie, Twojego portfela i planety. Chcesz się przekonać? Sprawdź nasze 7 przepisów zero waste, które Cię zaskoczą!
Jak gotować według zasady zero waste?
Zanim przejdziemy do przepisów, chcielibyśmy podzielić się z Tobą kilkoma praktycznymi poradami, jak gotować według zasady zero waste. Może niektóre z nich już znasz i stosujesz, a może odkryjesz coś nowego i inspirującego. W każdym razie, warto mieć je na uwadze, gdy stajesz przed kuchenką.
- Planuj zakupy i posiłki. To podstawa gotowania według zasady zero waste. Jeśli wiesz, co chcesz ugotować i co potrzebujesz do tego kupić, unikniesz niepotrzebnych wydatków i marnowania żywności. Sprawdzaj, co masz w lodówce i spiżarni, zanim wyjdziesz na zakupy. Robiąc listę zakupów, kieruj się tym, co jest sezonowe i lokalne. Nie kupuj więcej, niż potrzebujesz – lepiej dokupić coś później, niż wyrzucać to, co się zepsuło.
- Przechowuj żywność właściwie. To kolejny ważny aspekt gotowania według zasady zero waste. Jeśli przechowujesz żywność w odpowiednich warunkach, przedłużysz jej świeżość i jakość. Unikaj plastikowych opakowań i folii – lepiej używaj szklanych słoików, lnianych woreczków czy papieru śniadaniowego. Niektóre produkty lepiej trzymać w lodówce, a inne w temperaturze pokojowej. Na przykład: pomidory, banany czy awokado nie lubią zimna; natomiast sałata, marchewka czy jogurt tracą na smaku i wartościach odżywczych, gdy są poza lodówką.
- Wykorzystuj resztki jedzenia. To chyba najbardziej kreatywny i smakowity sposób gotowania według zasady zero waste. Zamiast wyrzucać to, co zostało Ci po obiedzie czy kolacji, wykorzystaj to do przygotowania nowego dania. Możesz na przykład: zrobić sałatkę z resztek makaronu, ryżu czy kaszy; upiec zapiekankę z resztek warzyw, sera czy mięsa; ugotować zupę z resztek warzyw, rosołu czy bulionu; przyrządzić naleśniki z resztek mąki, mleka czy jajek; zrobić smoothie z resztek owoców, jogurtu czy mleka roślinnego.
- Kompostuj odpady organiczne. To ostatni, ale nie mniej ważny element gotowania według zasady zero waste. Jeśli masz ogród lub balkon, możesz założyć własny kompostownik i używać kompostu do nawożenia roślin. Jeśli mieszkasz w bloku lub nie masz możliwości kompostowania w domu, możesz skorzystać z miejskiego systemu zbierania odpadów organicznych lub oddać je do punktu kompostowego. Kompostowanie to świetny sposób na pozbycie się obierek, skorupek, pestek czy fusów i zamianę ich w cenny nawóz.
Ok, piszę dalej. Oto druga część artykułu na podstawie powyższych wytycznych:
7 przepisów zero waste, które Cię zaskoczą
A teraz czas na to, na co czekałeś – 7 przepisów zero waste, które Cię zaskoczą. Są to dania przygotowane z resztek jedzenia lub produktów, które często lądują w koszu. Nie tylko są pyszne i zdrowe, ale także łatwe i tanie w wykonaniu. Nie musisz być mistrzem kuchni, żeby je przyrządzić. Wystarczy trochę fantazji i odwagi. Gotowy? Zaczynamy!
1. Chleb z ziemniaków
Chleb to jeden z najczęściej marnowanych produktów. Często kupujemy go za dużo i nie zdążamy zjeść, zanim się skruszy lub spleśnieje. Co zrobić z suchym lub czerstwym chlebem? Możesz na przykład zrobić grzanki, bułkę tartą, pudding chlebowy lub… chleb z ziemniaków! To prosty i smaczny sposób na wykorzystanie resztek chleba i ziemniaków. Potrzebujesz tylko:
- 4 szklanki mąki pszennej
- 2 szklanki ugotowanych i utartych ziemniaków
- 2 szklanki pokruszonego chleba
- 2 łyżeczki drożdży
- 1 łyżeczka soli
- 1/4 szklanki oleju
- 1/4 szklanki miodu lub cukru
- około 1 szklanki ciepłej wody
Sposób przygotowania:
- W dużej misce wymieszaj mąkę, drożdże i sól.
- W małym garnku podgrzej olej i miód (lub cukier), aż się rozpuszczą. Nie doprowadzaj do wrzenia.
- Dodaj olej i miód do mąki i wymieszaj.
- Dodaj ziemniaki i chleb i wymieszaj.
- Stopniowo dodawaj wodę, aż ciasto będzie gładkie i elastyczne. Może być trochę klejące, ale nie dodawaj za dużo mąki.
- Wyłóż ciasto na stolnicę oprószoną mąką i wyrabiaj przez około 10 minut, aż będzie sprężyste.
- Umieść ciasto w natłuszczonej misce, przykryj ściereczką i odstaw w ciepłe miejsce na około godzinę, aż podwoi swoją objętość.
- Wyjmij ciasto z miski i ponownie zagnieć na stolnicy.
- Podziel ciasto na dwie części i uformuj z nich bochenki.
- Umieść bochenki na natłuszczonej blasze, przykryj ściereczką i odstaw w ciepłe miejsce na około pół godziny, aż ponownie wyrosną.
- Nagrzej piekarnik do 180 stopni Celsjusza.
- Piecz chleb przez około 40 minut, aż będzie złoty i chrupiący.
- Wyjmij chleb z piekarnika i ostudź na kratce.
Chleb z ziemniaków jest puszysty i wilgotny w środku, a chrupiący na wierzchu. Możesz go jeść na ciepło lub na zimno, ze smalcem, masłem, dżemem lub serem. Smacznego!
2. Sałatka z resztek makaronu
Makaron to kolejny produkt, który często kupujemy i gotujemy za dużo. Co zrobić z resztkami makaronu? Możesz na przykład podgrzać je w sosie, dodać do zupy, zapiec w piekarniku lub… zrobić sałatkę! To szybki i łatwy sposób na przygotowanie pożywnego i orzeźwiającego posiłku. Potrzebujesz tylko:
- 4 szklanki ugotowanego makaronu (może być dowolny kształt i rodzaj)
- 2 szklanki pokrojonych warzyw (możesz użyć tego, co masz w lodówce, np. pomidory, ogórki, papryka, marchewka, kukurydza, groszek, cebula, rzodkiewka, sałata)
- 1/4 szklanki posiekanych ziół (np. natka pietruszki, bazylia, mięta, koperek)
- 1/4 szklanki oliwy z oliwek
- 2 łyżki octu balsamicznego lub soku z cytryny
- sól i pieprz do smaku
Sposób przygotowania:
- W dużej misce wymieszaj makaron, warzywa i zioła.
- W małej misce wymieszaj oliwę, ocet (lub sok z cytryny), sól i pieprz.
- Polej sałatkę sosem i wymieszaj.
- Schłódź sałatkę w lodówce lub podawaj od razu.
Sałatka z resztek makaronu jest lekka i kolorowa. Możesz ją jeść jako samodzielne danie lub jako dodatek do mięsa, ryby czy sera. Możesz też dodać do niej inne składniki według własnego gustu, np. oliwki, kapary, ser feta, tuńczyk, kurczak czy jajka. Fantazja nie ma granic!
Ok, piszę dalej. Oto trzecia część artykułu na podstawie powyższych wytycznych:
3. Placki z obierek jabłkowych
Jabłka to jedne z najpopularniejszych owoców w Polsce. Jednak często zdarza się, że obieramy je ze skórki i wyrzucamy obierki do kosza. A to duży błąd! Obierki jabłkowe są bogate w błonnik, witaminy i przeciwutleniacze. Możesz z nich zrobić wiele pysznych i zdrowych potraw, np. syrop, ocet, herbatę, dżem lub… placki! To prosty i słodki sposób na wykorzystanie obierek jabłkowych. Potrzebujesz tylko:
- 2 szklanki obierek jabłkowych
- 1 szklanka mąki pszennej
- 1/2 szklanki mleka
- 1 jajko
- 2 łyżki cukru
- 1 łyżeczka proszku do pieczenia
- 1/2 łyżeczki cynamonu
- olej do smażenia
- cukier puder do posypania
Sposób przygotowania:
- W małym garnku zagotuj obierki jabłkowe z odrobiną wody, aż będą miękkie. Odcedź i zblenduj na gładką masę.
- W dużej misce wymieszaj mąkę, cukier, proszek do pieczenia i cynamon.
- Dodaj jajko i mleko i wymieszaj.
- Dodaj puree z obierek jabłkowych i wymieszaj.
- Rozgrzej olej na patelni i smaż placki z obu stron na złoty kolor, nakładając ciasto łyżką.
- Wyjmij placki z patelni i osusz na papierowym ręczniku.
- Posyp placki cukrem pudrem i podawaj na ciepło lub na zimno.
Placki z obierek jabłkowych są puszyste i aromatyczne. Możesz je jeść same lub z dodatkiem śmietany, jogurtu, miodu, dżemu lub owoców. To idealna przekąska na śniadanie, podwieczorek lub deser. Smacznego!
4. Zupa z łodyg brokułów
Brokuły to warzywa o wielu zaletach dla zdrowia. Są bogate w witaminę C, kwas foliowy, żelazo, potas i białko. Jednak często jemy tylko różyczki brokułów, a łodygi wyrzucamy do kosza. A to szkoda! Łodygi brokułów są równie wartościowe i smaczne jak różyczki. Możesz z nich zrobić wiele pysznych i pożywnych dań, np. sałatkę, zapiekankę, krem czy… zupę! To prosty i ciepły sposób na wykorzystanie łodyg brokułów. Potrzebujesz tylko:
- 4 szklanki pokrojonych łodyg brokułów
- 2 szklanki bulionu warzywnego lub drobiowego
- 1 szklanka mleka
- 2 łyżki masła
- 2 łyżki mąki pszennej
- sól i pieprz do smaku
- ser żółty do posypania
Sposób przygotowania:
- W dużym garnku zagotuj bulion i dodaj łodygi brokułów. Gotuj na średnim ogniu przez około 15 minut, aż będą miękkie.
- Zblenduj zupę na gładki krem lub zostaw kilka kawałków łodyg dla tekstury.
- W małym garnku rozpuść masło i dodaj mąkę. Smaż na małym ogniu przez około 2 minuty, mieszając ciągle.
- Dodaj mleko i gotuj na małym ogniu, mieszając, aż sos zgęstnieje.
- Dodaj sos do zupy i wymieszaj. Dopraw solą i pieprzem do smaku.
- Podawaj zupę posypaną startym serem żółtym.
Zupa z łodyg brokułów jest kremowa i sycąca. Możesz ją jeść jako samodzielne danie lub jako przystawkę. Możesz też dodać do niej inne składniki według własnego gustu, np. boczek, kurczak, grzanki czy pesto. Smacznego!
5. Kotlety z łupin fasoli
Fasola to roślina strączkowa o wielu zaletach dla zdrowia. Jest bogata w białko, błonnik, wapń, żelazo i magnez. Jednak często zdarza się, że gotujemy fasolę i wyrzucamy łupiny do kosza. A to niepotrzebne! Łupiny fasoli są jadalne i smaczne. Możesz z nich zrobić wiele pysznych i pożywnych dań, np. hummus, pastę, sałatkę czy… kotlety! To prosty i syty sposób na wykorzystanie łupin fasoli. Potrzebujesz tylko:
- 2 szklanki ugotowanych łupin fasoli (możesz użyć dowolnego rodzaju fasoli)
- 1 szklanka ugotowanego ryżu
- 1 cebula
- 2 ząbki czosnku
- 2 łyżki posiekanej natki pietruszki
- 1 jajko
- 2 łyżki bułki tartej
- sól, pieprz, papryka, kumin do smaku
- olej do smażenia
Sposób przygotowania:
- W dużej misce wymieszaj łupiny fasoli i ryż. Zblenduj na gładką masę lub zostaw kilka kawałków dla tekstury.
- W małej patelni podsmaż cebulę i czosnek pokrojone w kostkę, aż będą miękkie i złociste.
- Dodaj cebulę, czosnek i natkę pietruszki do masy z fasoli i ryżu i wymieszaj.
- Dodaj jajko, bułkę tartą i przyprawy do smaku i wymieszaj.
- Uformuj z masy małe kotlety i obtocz je w bułce tartej.
- Rozgrzej olej na dużej patelni i smaż kotlety z obu stron na złoty kolor.
- Wyjmij kotlety z patelni i osusz na papierowym ręczniku.
Kotlety z łupin fasoli są chrupiące na wierzchu i miękkie w środku. Możesz je jeść na ciepło lub na zimno, z sosem, sałatką lub pieczywem. To idealne danie na obiad, kolację lub jako przekąska. Smacznego!
6. Ciasto marchewkowe z fusami po kawie
Kawa to napój, który pijemy codziennie. Jednak często zdarza się, że po zaparzeniu kawy wyrzucamy fusy do kosza. A to błąd! Fusy po kawie mają wiele zastosowań w domu i ogrodzie. Możesz z nich zrobić peeling, nawóz, odświeżacz powietrza czy… ciasto! To prosty i słodki sposób na wykorzystanie fusów po kawie. Potrzebujesz tylko:
- 2 szklanki mąki pszennej
- 1 szklanka cukru
- 1/2 szklanki oleju
- 4 jajka
- 2 łyżeczki proszku do pieczenia
- 1/2 łyżeczki sody oczyszczonej
- 1/4 łyżeczki soli
- 1/4 szklanki fusów po kawie
- 2 szklanki startej marchewki
- 1/4 szklanki posiekanych orzechów włoskich
Sposób przygotowania:
- W dużej misce ubij jajka z cukrem na puszystą masę.
- Dodaj olej i wymieszaj.
- W małej misce wymieszaj mąkę, proszek do pieczenia, sodę oczyszczoną i sól.
- Dodaj suchą mieszankę do mokrej i wymieszaj.
- Dodaj fusy po kawie, marchewkę i orzechy i wymieszaj.
- Przełóż ciasto do natłuszczonej i wysypanej mąką formy keksowej.
- Piecz w piekarniku nagrzanym do 180 stopni Celsjusza przez około 50 minut, aż ciasto będzie suche w środku (sprawdź patyczkiem).
- Wyjmij ciasto z piekarnika i ostudź na kratce.
Ciasto marchewkowe z fusami po kawie jest wilgotne i aromatyczne. Możesz je jeść na ciepło lub na zimno, z lukrem, bitą śmietaną lub masłem. To idealny deser na każdą okazję. Smacznego!
7. Naleśniki z resztek mleka roślinnego
Mleko roślinne to zdrowa i smaczna alternatywa dla mleka krowiego. Jednak często zdarza się, że kupujemy go za dużo i nie zdążamy zużyć, zanim się zepsuje. Co zrobić z resztkami mleka roślinnego? Możesz na przykład dodać je do kawy, herbaty, płatków, koktajli, zupy czy… naleśników! To prosty i pyszny sposób na wykorzystanie resztek mleka roślinnego. Potrzebujesz tylko:
- 2 szklanki mąki pszennej
- 2 szklanki mleka roślinnego (może być dowolny rodzaj, np. sojowe, migdałowe, owsiane)
- 2 jajka
- 2 łyżki oleju
- 1 łyżka cukru
- szczypta soli
- olej do smażenia
Sposób przygotowania:
- W dużej misce wymieszaj mąkę, cukier i sól.
- Dodaj jajka i olej i wymieszaj.
- Stopniowo dodawaj mleko roślinne, mieszając ciągle, aż ciasto będzie gładkie i rzadkie.
- Rozgrzej olej na patelni i smaż naleśniki z obu stron na złoty kolor, nakładając ciasto chochlą.
- Wyjmij naleśniki z patelni i układaj na talerzu.
Naleśniki z resztek mleka roślinnego są cienkie i delikatne. Możesz je jeść na słodko lub na słono, z dżemem, serem, szynką, warzywami lub czymkolwiek chcesz. To idealne danie na śniadanie, obiad lub kolację. Smacznego!
Mamy nadzieję, że nasz artykuł spodobał Ci się i zachęcił Cię do gotowania według zasady zero waste. Nie tylko oszczędzisz pieniądze i poprawisz swoje zdrowie, ale także zadbasz o środowisko i planetę. Gotowanie według zasady zero waste to nie tylko styl życia, ale także przyjemność i satysfakcja.
