Zjawisko przemocy najczęściej występuje w rodzinie lub w związku – wśród osób, które mają ze sobą bliskie relacje, dobrze się znają, często (nie jest to jednak warunek) mieszkają razem. Przemoc może także występować w szkole wśród uczniów lub w pracy.
Spis treści
Czym jest przemoc?
Przemoc jest sytuacją, w której jedna z osób (lub grupy osób) celowo działa na niekorzyść drugiej osoby (lub grupy osób), narusza jej prawa oraz dobra osobista – do tego celu wykorzystuje przewagę siły (nie musi to być siła fizyczna, może to być siła psychiczna lub np. przewaga ekonomiczna). Główne wyróżnia się dwa rodzaje przemocy – przemoc fizyczną oraz przemoc psychiczną. O ile przemoc fizyczną dosyć łatwo rozpoznać (zarówno dla samej ofiary, jak i otoczenia) z przemocą psychiczną może być już problem. Znęcanie fizyczne często pozostawia ślady na ciele ofiary, tj. siniaki, krwiaki, zadrapania. Może także spowodować poważne uszkodzenie organów wewnętrznych, przy czym niezbędna będzie interwencja lekarza. Co natomiast z przemocą psychiczną?
Jak rozpoznać przemoc psychiczną?
Przemoc psychiczna jest zjawiskiem, kiedy po interakcji z drugą osobą, ofiara czuje się źle. Jest to wszelkiego rodzaju kontrolowanie, poniżanie, szantaż czy manipulacje. Przemoc psychiczna charakteryzuje się tym, że z czasem nasila się, a jej częstotliwość wzrasta. Jak widać znęcanie psychiczne przybiera różne formy, które często mają indywidualny charakter. Jednak można wyróżnić kilka zachowań charakterystycznych dla przemocy psychicznej:
- izolowanie ofiary od otoczenie, kontrolowanie rozmów oraz rozluźnianie relacji z rodziną i przyjaciółmi, może także przybierać formę śledzenia korespondencji;
- agresja werbalna: krzyki, wyzwiska, obelgi w stosunku do ofiary, ale także celowe i długotrwałe milczenie;
- brak szacunku do ofiary – agresor nie liczy się ze zdaniem ofiary, lekceważy jej pracę, opinie, poglądy, upokarza ją często w towarzystwie osób trzecich;
- grożenie przemocą fizyczną, sprawca uderza o ściany, niszczy sprzęty oraz mienie ofiary;
- obarczanie winą ofiary za własne, negatywne zachowanie;
- szantaż (zazwyczaj emocjonalny, np. przemoc psychiczna w rodzinie, kiedy partner grozi, że zabierze nam dzieci);
- można tutaj zaliczyć także przemoc ekonomiczną – ograniczanie pieniędzy na podstawowe środki do życia, wytykanie, że ofiara za mało zarabia/lub nie zarabia (np. kobieta, która zajmuje się dzieckiem i domem).
Czy kłótnia jest przemocą psychiczną?
Warto podkreślić, że każdy z nas ma jakiegoś rodzaju nieodpowiednie zachowania, które są widoczne zwłaszcza podczas silnych emocji, np. kłótni, w trakcie której jedna z osób krzyknie na drugą. Czy jest to już przemoc psychiczna? Nie. Przemoc psychiczna jest działaniem długofalowym, które jest w pewien sposób schematyczne. Agresor stara się odizolować ofiarę od znajomych, rodziny i przyjaciół, stara się, aby ofiara stała się w jakiś sposób od niego zależna, aby nie miała swojego hobby („Po co tracisz na to czas?”), nie chce aby jakiekolwiek czynności niosły za sobą uznanie osób trzecich w stosunku do ofiary. Sprawca stara się obniżyć jej samoocenę, a następnie manipuluje ofiarą często w taki sposób, aby myślała, że sama jest winna przemocy.
Przemoc psychiczna w rodzinie może być skierowana przeciwko partnerowi, dzieciom lub przeciwko partnerowi i dzieciom. W pierwszym i drugim przypadku sprawca często nastawia pozostałych członków rodziny przeciw ofierze.
Charakterystyka ofiary
Wg badań przemoc psychiczna w związku częściej dotyka kobiet (niemal 90% zgłoszonych przypadków) niż mężczyzn. Nie zawsze są to kobiety słabe psychicznie czy w trudnej sytuacji życiowej. Najczęściej na swoją ofiarę sprawca wybiera kobiety stabilne emocjonalnie, ale nie mające roszczeniowej postawy (w przeciwieństwie do agresora). Na początku związku sprawca poświęca ofierze możliwie jak najwięcej czasu, adoruje ją, chce wiedzieć o niej wszystko (później będzie mógł to wykorzystać). Kiedy zdobędzie jej zaufanie, powoli zaczyna ją kontrolować, odcinać od rodziny i przyjaciół, z czasem uzależniać od siebie i manipulować.
Przemoc psychiczna –jak z nią radzić?
Pierwszym punktem jest uświadomienie sobie, że w nasza relacja z drugą osobą nie jest zdrowa, występuje w niej przemoc. Kolejny krok to podjęcie decyzji o konieczności zapoczątkowania odpowiedniego działania. Często prze to, że sprawca odizolował wcześniej swoją ofiarę od rodziny i przyjaciół, ta nie ma do kogo się zwrócić. Warto wybrać się do dobrego psychologa lub zgłosić się do tzw. Niebieskiej Linii, czyli Ogólnopolskiego Pogotowia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie, w takich miejscach ofiara otrzyma niezbędną pomoc.
Wg statystyk przemoc psychiczna w Polsce wciąż rośnie. W 2017 r. odnotowano aż 77 tys. zgłoszonych przypadków przemocy psychicznej, mniej było przemocy fizycznej (60 tys. przypadków) oraz przemocy ekonomicznej – ponad 1,8 tys. Mimo tego sądy najczęściej skazują sprawców za przemoc fizyczną – tą łatwiej udowodnić. Dlatego jeśli tylko zauważysz to zjawisko w bliskim ci otoczeniu, warto zareagować.
